AML (Anti-Money Laundering)

Nowe instytucje obowiązane w przeciwdziałaniu praniu pieniędzy

1 lutego 2018r. do Sejmu wpłynął projekt Ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. W projekcie dodano nowe instytucje obowiązane, na które spadną obowiązki identyfikacji klienta i stosowania środków bezpieczeństwa finansowego. Doprecyzowaniu uległ również zakres stosowania ustawy przez fundacje, notariuszy, adwokatów i radców prawnych, którzy są instytucjami obowiązanymi, jednak sposób i zakres stosowania tych wymogów obecnie obowiązującej Ustawie nie był jasno określony.

Nowe instytucje obowiązane

Nowe instytucje obowiązane będą zmuszone nie tylko do wprowadzenia odpowiednich regulacji wewnętrznych, ale także do stworzenia procesów operacyjnych, które będą gwarantowały skuteczne i efektywne wykonywanie nowych obowiązków. Będzie to proces szczególnie skomplikowany w przypadku tych instytucji, które świadczą usługi w sposób ciągły, a które nie zidentyfikowały w wystarczającym stopniu swoich obecnych klientów. W takich przypadkach konieczne będzie przeprowadzenie identyfikacji każdego obecnego klienta. Dodatkowo odstraszające sankcje administracyjne i karne przewidywane w projekcie Ustawy powinny skutkować potraktowaniem nowych przepisów jako priorytetu.

Przedsiębiorcy

Dotychczasowe przepisy nakładały obowiązki wynikające z Ustawy AML tylko na tych przedsiębiorców, którzy przyjmowali płatności w gotówce w kwocie wyższej niż równowartość 15.000 euro. W nowych przepisach próg ten ulegnie obniżeniu do równowartości 10.000 euro co istotnie zwiększy krąg obowiązanych przedsiębiorców. Przykładem przedsiębiorstw objętych nowymi regulacjami mogą być salony i komisy samochodowe, ale także sklepy jubilerskie sprzedające ekskluzywną biżuterię. Ważnym jest, że obowiązki będą dotyczyły tych przedsiębiorców także wtedy, gdy przyjmują w gotówce płatności transzami – przykładowo właściciel komisu samochodowego będzie zobowiązany do stosowania procedur AML w sytuacji, gdy klient płaci najpierw 25.000 złotych zaliczki, a następnie wpłaca gotówką pozostałe 25.000 złotych. Taka transakcja – pomimo, że rozbita na dwie następujące po sobie – zostanie uznana za jedną, której równowartość przekracza 10.000 euro.

Niezależnie od wartości przyjmowanych wpłat w gotówce, nowe przepisy – bez względu na wartość transakcji – obejmą firmy, których przedmiotem działalności jest udostępnianie skrytek sejfowych. W praktyce powstaje pytanie kogo w istocie dotyczy ten przepis? Czy hotel umożliwiający gościom przechowanie wartościowych przedmiotów na czas pobytu będzie podlegał pod regulacje nowych przepisów, czy nie? Wydaje się, że nowymi podmiotami obowiązanymi będą tylko takie podmioty, których działalność polega przede wszystkim na udostępnianiu skrytek sejfowych, albo takie które udostępniają odpłatnie przechowywanie przedmiotów w skrytkach sejfowych bez konieczności świadczenia innej usługi głównej (np. usługi hotelowej).

Kolejną grupą przedsiębiorców objętych projektowaną ustawą są firmy zajmujące się tworzeniem i sprzedażą osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej. W praktyce nowy przepis obejmie przede wszystkim podmioty, które tworzą spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie w celu prowadzenia aktywności gospodarczej, czy inwestycyjnej (SPV), a w celu jej sprzedaży innemu podmiotowi, względnie uprzedniemu uzyskaniu indywidualnej interpretacji podatkowej, a następnie jej sprzedaniu.

Nowe przepisy obejmą również tych przedsiębiorców, którzy umożliwiają swoim klientom pełnienie funkcji członka zarządu w istniejącej osobie prawnej, albo którzy oferują pełnienie funkcji członka zarządu w spółce klienta. W Polsce powyższa usługa jest dość egzotyczna, jednak w niektórych prawodawstwach UE (np. Luksemburg czy Cypr) wynajmowanie dyrektorów spółek zarejestrowanych w tych krajach jest często spotykaną praktyką.

Wprowadzenie odpowiednich procedur spadnie również na przedsiębiorców oferujących nie tylko tzw. wirtualne biura, którzy w ramach swojej działalności umożliwiają zarejestrowanie firmy pod należącym do nich adresem, ale także na tych których działalność polega na wynajmowaniu rzeczywistych lokali osobom prawnym. Językowa wykładnia art. 2 pkt 15) lit. c) projektowanej Ustawy wprost potwierdza przedstawioną wyżej tezę posługując się sformułowaniem „zapewnienia siedziby” osobie prawnej.

Z punku widzenia lokalnych uwarunkowań gospodarczych, nałożenie obowiązków stosowania Ustawy na przedsiębiorców będących powiernikami trustów, albo wykonujących prawa głosu w spółkach niepublicznych będą raczej rzadko spotykaną praktyką.

Instytucje pożyczkowe

Nowym podmiotem obowiązanym wprost wymienionym w projekcie Ustawy są instytucje pożyczkowe w rozumieniu ustawy o kredycie konsumenckim. Jednak w przypadku tych podmiotów już poprzednio obowiązująca Ustawa określając katalog instytucji obowiązanych poprzez delegację do prawa bankowego, a następnie delegację do Rozporządzenia UE w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych (..) wymagała od tych instytucji stosowania procedur przeciwdziałania prawa pieniędzy. Tak więc nowy przepis powoduje jedynie łatwiejsze określenie katalogu instytucji obowiązanych, który uprzednio wymagał analizy dwóch ustaw, rozporządzenia i dyrektywy UE.

Giełdy kryptowalut

Zupełnie nowymi instytucjami obowiązanymi będą giełdy kryptowalut. Jakkolwiek przedsiębiorstwa prowadzące taką działalność na rynku polskim nijako fakultatywnie stosują już obecnie procedury AML, to obecny kształt przepisów uniemożliwia im chociażby raportowania transakcji do GIIF. Powoduje to zarówno trudności operacyjne jak i ryzyko prawne związane z pozyskiwaniem danych bez upoważnienia wyrażonego w Ustawie. Nowy kształt projektowanych regulacji z pewnością będzie miał pozytywny wpływ na zwiększenie transparentności w funkcjonowaniu giełd kryptowalut i ograniczy ich ryzyko prawne i regulacyjne. Na marginesie warto wskazać, że przepisy projektowanej Ustawy AML są pierwszymi, które w jakikolwiek sposób regulują działalność tych podmiotów w Polsce.

Brokerzy ubezpieczeniowi

Instytucjami obowiązanymi zostaną także brokerzy ubezpieczeniowi, którzy oferują klientom ubezpieczenia na życie, ubezpieczenia posagowe, ubezpieczenia z funduszem kapitałowym oraz ubezpieczenia rentowe. Wyłączeni zostali natomiast agenci ubezpieczeniowi, którzy oferują takie polisy tylko jednego towarzystwa.

Nowe instytucje obowiązane a doprecyzowanie dotychczasowych przepisów

Adwokaci i radcowie prawni

Doprecyzowaniu uległ zakres stosowania Ustawy w przypadku adwokatów i radców prawnych. Poprzednia regulacja z 2010 roku co prawda wymieniała te podmioty jako instytucje obowiązane, jednak w nowej regulacji wprost wskazano, że Ustawa ma zastosowanie jedynie w przypadku świadczenia przez adwokatów lub radców prawnych pomocy prawnej w zakresie:  kupna lub sprzedaży nieruchomości, przedsiębiorstwa, lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa, zarządzania środkami pieniężnymi, instrumentami finansowymi lub innymi aktywami klienta, zawierania umów o prowadzenie rachunku bankowego lub maklerskiego, wnoszenia wkładu lub podwyższania kapitału zakładowego w spółkach prawa handlowego, a także w zakresie tworzenia, prowadzenia lub zarządzania spółkami kapitałowymi lub trustami.

Sformułowanie „świadczenia pomocy prawnej” jest w projekcie nieco niefortunne – obejmuje bowiem nie tylko zawieranie takich transakcji w imieniu i na rachunek klienta – co byłoby rozwiązaniem trafnym, ale także udzielanie opinii i porad prawnych mających za przedmiot wyżej wymienione zagadnienia. Powyższe powoduje, że adwokat lub radca prawny przed udzieleniem porady prawnej np. w przedmiocie zbycia mieszkania powinien najpierw wylegitymować klienta, zapisując wszystkie jego dane – co wydaje się rozwiązaniem niecelowym, także z punktu widzenia prewencji w przeciwdziałaniu praniu pieniędzy.

Fundacje

W dotychczasowym brzmieniu Ustawy AML wszystkie fundacje – niezależnie od skali i profilu działalności oraz wysokości przyjmowanych wpłat były uznawane za instytucje obowiązane. W projektowanych przepisach fundacje będą instytucjami obowiązanymi tylko wtedy, gdy przyjmują wpłaty w gotówce w kwocie przekraczającej równowartość 10.000 euro. Zmiana obowiązujących przepisów w tym zakresie z pewnością powinna zostać uznana za racjonalną. Warto przypomnieć, że już na etapie prac w Sejmie nad Ustawą z 2010 roku zgłaszano nadmierny rygoryzm wobec fundacji, który to postulat dopiero teraz zostanie spełniony.

Notariusze

Doprecyzowaniu uległ katalog czynności notarialnych, podczas których notariusze są zobowiązani do stosowania przepisów Ustawy. Niejasny i wymagający wykładni przepis Ustawy z 2010 roku wskazywał jedynie notariuszy jako instytucje obowiązane w zakresie czynności notarialnych dotyczących obrotu wartościami majątkowymi. W projektowanym przepisie art. 2 pkt 13 lit. a)-h) ostro wskazano czynności notarialne, które będą wymagały stosowania przepisów Ustawy AML, co pozwala notariuszom uniknąć wątpliwości interpretacyjnych.

Nowe instytucje obowiązane – podsumowanie

W ramach cyklu artykułów na temat zmian w Ustawie o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, już za dwa tygodnie zostanie omówione zagadnienie nowych wymogów w zakresie identyfikacji klienta.

Zobacz również

Udostępnij:

Podobne artykuły