Kategoria: Prawo karne

---

Czym jest prawo karne?

Prawo karne jest zbiorem przepisów określających  czyny będące przestępstwami podlegające karze. Chociaż jako całokształt, zarówno materialny, procesowy jaki i wykonawczy, posiada kilka źródeł, a często jego przepisy stanowią osobne rozdziały innych ustaw, to u jego podstaw leży Kodeks Karny. Poza przestępstwami powszechnie kojarzonymi przez społeczeństwo jako przedmiot regulacji prawa karnego, obejmuje ono też przepisy w zakresie prawa karno-skarbowego oraz karnego gospodarczego.

Prawo karne – źródÅ‚a

Podstawowym źródłem prawa karnego w Polsce jest Kodeks Karny. To w nim znajdziemy szereg regulacji stanowiących podstawowe instytucje prawa karnego. Kodeks Karny dzieli się na część ogólną, szczególną i wojskową. W części ogólnej znajdziemy zarówno regulacje w zakresie odpowiedzialności karnej jaki i wyłączające tę odpowiedzialność. To w tej części znajdziemy definicję przestępstwa, jego formy jak również kary oraz środki karne wraz z zasadami ich wymierzania. Część szczególna to zatem ten element Kodeksu Karnego, w którym będziemy szukać konkretnych rodzajów w zakresie między innymi przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu, mieniu, porządkowi publicznemu czy środowisku. Jednocześnie to w tej części znajdziemy kary jakimi są zagrożone poszczególne przestępstwa.

Jednak prawo karne posiada również inne źródła, a do tych zaliczyć możemy zarówno Kodeks Postępowania Karnego jak i Kodeks Karny Wykonawczy. Normy karne będą również zawarte w Kodeksie Karnym Skarbowym czy Kodeksie Wykroczeń.

Poza tymi dość oczywistymi aktami normatywnymi regulacje będące źródłem prawa karnego często można spotkać jako przepisy stanowiące osobne rozdziały innych ustaw, określające odpowiedzialność karną w przypadku dziedziny będącej przedmiotem ich regulacji. Przykładowo mogą to być przepisy Kodeksu Spółek Handlowych, prawa budowlanego, prawa prasowego czy autorskiego.

Podział prawa karnego oraz czynów zabronionych

Z uwagi na niezwykle szeroki zakres regulacji tworzących prawo karne w Polsce, ustawodawca podzielił je z uwagi na różne właściwości i cele jakie są w nim wyrażone. I tak jednym z najbardziej podstawowych podziałów jest rozróżnienie na prawo materialne, procesowe i wykonawcze. Każde znajduje swoje podstawy w odrębnej ustawie i jest odpowiedzialne kolejno za określenie czynów zabronionych, bezprawnych, zawinionych i szkodliwych społecznie jak i przewidzianych za ich popełnienie kar, metodologii działania organów ścigania oraz sądów przed  i w trakcie procesu karnego oraz  sposób wykonywania kary w przypadku zasądzenia dokonania czynu zabronionego.

Prawo karne wprowadza również podział z uwagi na wagę popełnionych czynów. W tym zakresie rozróżniamy czyny stanowiące przestępstwa oraz wykroczenia. Te pierwsze najczęściej wynikające z przepisów Kodeksu Karnego to czyny zabronione stanowiące zbrodnię lub występek.

Prawo karne – zbrodnia

Zbrodnią będzie taki czyn, za którego popełnianie grozi kara nie krótsza od 3 lat pozbawienia wolności lub surowsza. Występek natomiast to czyn zagrożony karą pozbawienia wolności powyżej miesiąca, kara ograniczenia wolności lub grzywną w wysokości powyżej 30 stawek dziennych.

Prawo karne – wykroczenia

Drugą kategorię stanowią o wiele bliższe naszej codzienności wykroczenia skatalogowane w Kodeksie Wykroczeń. Charakteryzują się one niższą niż przestępstwa szkodliwością społeczną i podlegają w zależności karze aresztu, ograniczenia wolności grzywnie lub naganie. Przykładowo będą to więc wykroczenia drogowe, spożywanie alkoholu w miejscu publicznym jak i kradzieże przedmiotów niewielkiej wartości. Warto podkreślić, że zarówno jak w przypadku przestępstw, źródeł wykroczeń jest w polskim prawie karnym kilka.

Innym podziałem przestępstw jest ich rozdział na dokonane umyślnie i nieumyślnie. Odnosi się to do orzeczenie formy winy jaką w popełnionym czynie miał sprawca. Zbrodnia zawsze będzie popełniona umyślnie. Natomiast o nieumyślności sprawstwa występku można mówić wyłącznie w przypadku gdy ustawa tak stanowi. Przy popełnieniu przestępstwa nieumyślnie można też wydzielić podział na te dokonane przez lekkomyślność lub niedbalstwo.

Jeżeli zaś chodzi o tryb ścigania przestępstw polskie prawo karne przewiduje ściganie z oskarżenia publicznego oraz z oskarżenia prywatnego. Z zasady legalizmu wynika obowiązek oskarżyciela publicznego do ścigania przestępstw publicznoskarbowych jednak nie dotyczy to pokrzywdzone działającego w charakterze oskarżyciela prywatnego. Wyjątkiem są przestępstwa wnioskowe. W takim przypadku prokurator wszczyna postępowanie przygotowawcze wyłączenie na wniosek osoby pokrzywdzonej.

Główne zasady odpowiedzialności karnej

Kodeks Karny w swoim pierwszym rozdziale opisuje zbiór zasad w granicach których prawo karne określa odpowiedzialność sprawcy. I tak wyznaczona jest zasada odpowiedzialności za czyn lub zaniechanie. Według tej zasady odpowiedzialność karna występuje w przypadku gdy ktoś popełnił czyn zabroniony zagrożony karą w momencie jej obowiązywania lub gdy sprawca zaniechał zapobiegnięcia skutkowi gdy miał taki obowiązek. Zasada winy natomiast reguluje to, że jedynie w przypadku przypisania sprawcy winy w czasie popełniania czynu zabronionego można orzec o popełnieniu przestępstwa.

Odpowiedzialność sprawcy

Kolejną zasadą będzie ta określająca odpowiedzialność osobistą i indywidualną sprawcy. Chociaż polskie prawo karne przewiduje współsprawstwo, pomocnictwo czy podżeganie do popełnienia czynu to samo jego popełnienie może być zasądzone wyłączenie temu kto dokonał przestępstwa. Prawo karne jednocześnie gwarantuje poszanowanie jednostki i ochronę jej praw co znajduje swoje odbicie w zasadzie humanitaryzmu. Natomiast ta ochrona ma swoje granice, które wyznaczone są bezpieczeństwem państwa i społeczeństwa.

Fundamentalną dla odpowiedzialności karnej jest zasada sytuowania ustawy karnej. To właśnie z tej zasady wynika to, że gdy w momencie popełnienia zarzuconego czynu obowiązywały inne przepisy niż w trakcie trwania procesu karnego, to stosuje się przepisy nowsze. Tworzy to cały szereg mechanizmów prowadzących do orzekania na korzyść sprawcy w postaci zmniejszania orzeczonych kar, zamiany pozbawienia wolności na jej ograniczenie lub grzywnę albo w skrajnych przypadkach skazanie na podstawie starej ustawy w przypadku zmiany przepisów może ulec zatarciu z mocy prawa.

Zasada terytorialności

W polski prawie karnym obecne są jeszcze zasady odpowiedzialności karnej takie jak zasada terytorialności – określa stosowanie kodeksu karnego wobec sprawców działających na terytorium RP, zasada obywatelstwa – stanowi o podleganiu polskiej ustawie karnej obywatelowi polskiemu popełniającemu przestępstwo za granicą. Zasada represji wszechświatowej natomiast odwołuje się do zobowiązań wynikających z bycia stroną umów międzynarodowych i na jej podstawie stosujemy Kodeks Karny zarówno wobec cudzoziemców i polskich obywateli popełniających czyny zabronione wynikające z tych umów. Najczęściej są to przestępstwa przeciwko wolnościom, ludobójstwo, zbrodnie wojenne czy przestępstwa przeciwko pieniądzu.

Wyłączenie odpowiedzialności karnej

Istnieją jednak w prawie karnym okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną sprawcy tzw. kontratypy. Jest to rodzaj instytucji mającej na celu ochronę jednego już chronionego prawem dobra poświęcając niejako inne. Żeby więc dokonany czyn znajdował się w granicy kontratypu wymagana jest kolizja pewnych dóbr i działanie sprawcy na rzecz jej rozwiązania. Koncepcja kontratypu zakłada więc wyłączenie odpowiedzialności karnej sprawcy, który w celu ochrony pewnego posiadającego społeczną wartość dobra decyduje się na złamanie ustanowionego przez ustawodawcę zakazu lub nakazu. W ich podziale znajdziemy rozróżnienie na kontratypy ustawowe i nieustawowe. W tym pierwszym przypadku będą to np. obrona konieczna, działanie w stanie wyższej konieczności czy kontratyp dozwolonej krytyki. Jednak mimo skodyfikowania części kontratypów nie mieszczą się one w zbiorze zamkniętym ponieważ występują one również w formie pozaustawowej. To będą przykładowo przerwanie ciąży, działanie za zgodą pokrzywdzonego czy ryzyko związane z wykonywanym sportem.

Kancelarie Prawa Karnego

Prawo Karne stanowi niezwykle szeroką gałąź prawa stąd też wynika wyspecjalizowanie się kancelarii prawnych w poszczególnych zagadnieniach prawa karnego. Szukając skutecznego obrońcy warto poświęcić czas na wybór kancelarii praktykującej w danej dziedzinie. Kancelaria Legality świadczy kompleksową pomoc prawna w sprawach karnych gospodarczych oraz karnych skarbowych, zapewniając skuteczną obronę osobom podejrzanym.