W dobie wysokiej inflacji z jaką dziś niewątpliwie mamy do czynienia wiele osób szuka sposobu na ratowanie swoich oszczędności poprzez lokowanie ich w różnych inwestycjach. Chociaż w przeważającej ilości takie osoby decydują się na dość proste i bezpieczne rozwiązanie jakim jest lokata w banku, niektórzy postanawiają zaryzykować inwestując swoje oszczędności w korzystniejsze pod kątem wysokości oprocentowania obligacje korporacyjne.
Spis treści
Czym są obligacje korporacyjne?
Obligacje korporacyjne, są instrumentem finansowym pozwalającym temu kto je emituje (emitentowi będącemu prywatnym przedsiębiorcą) pozyskać kapitał na przeprowadzenie konkretnych inwestycji, natomiast tym, którzy tego kapitału udzielają poprzez zakup obligacji (obligatariusze) pozwala zarobić na odsetkach jakie wynikają z oprocentowania danych obligacji. Emitent bowiem przy emisji obligacji zobowiązuje się wobec obligatariuszy do spełnienia świadczenia jakim jest zwrot kapitału wraz z odsetkami poprzez wykup obligacji po określonym czasie.
Zasady tej relacji inwestorskiej wydają się brzmieć wyjątkowo prosto. Jednak polskie prawo poprzez serię przepisów bardzo szczegółowo reguluje zarówno to kto może zostać emitentem obligacji, warunki przeprowadzenia samej ich emisji oraz sprzedaży jak i warunki późniejszego spełnienia świadczeń wobec obligatariuszy. Ilość przepisów w tym zakresie wynika z chęci ustawodawcy do możliwe szerokiego ograniczenia potencjalnego ryzyka inwestorów i ochrony ich indywidualnego interesu. Należy bowiem pamiętać, że inwestowanie w obligacje korporacyjne, chociaż potencjalnie korzystniejsze od np. obligacji skarbowych, realnie wiąże się z ryzkiem utraty zainwestowanego kapitału.
Kto może emitować obligacje korporacyjne?
Podmioty uprawnione do emisji obligacji są skatalogizowane w Ustawie o obligacjach. Jednak podmioty uprawnione do emisji tych konkretnych obligacji to zgodnie z ustawą:
- osoby prawne, w tym osoby prawne mające siedzibę poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej: (a) prowadzące działalność gospodarczą lub (b) utworzone wyłącznie w celu przeprowadzenia emisji obligacji,
- osoby prawne upoważnione do emisji obligacji na podstawie odrębnych ustaw,
- spółki komandytowo-akcyjne,
- spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe oraz Krajowa Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa
Jakie są ustawowe warunki emisji obligacji korporacyjnych?
Aby emisja obligacji korporacyjnych odbyła się zgodnie z prawem każdy z powyżej wymienionych emitentów musi działać zgodnie ze ściśle określonymi w ustawie zasadami. Podstawowym warunkiem, od spełnia którego emitent powinien zacząć jest przygotowanie w postaci dokumentu w języku polskim (choć w pewnych okolicznościach jest możliwe dokonanie tego w języku angielskim) warunków emisji obligacji. Dokument ten zgodnie z przepisami ustawy powinien zawierać określone:
- rodzaj obligacji,
- oznaczenie emitenta, w tym jego nazwę i siedzibę, a w przypadku emitenta podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru dodatkowo numer wpisu do rejestru,
- wskazanie adresu strony internetowej emitenta,
- wskazanie decyzji emitenta o emisji, a w przypadku emitenta mającego siedzibę poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dodatkowo oświadczenie o posiadaniu uprawnień do emitowania obligacji zgodnie z właściwym dla niego prawem,
- wartość nominalną i maksymalną liczbę obligacji proponowanych do nabycia,
- opis świadczeń emitenta wynikających z obligacji, wysokość tych świadczeń lub sposób, w jaki będzie ona ustalana, oraz termin, miejsce i sposób ich spełniania, a także określenie dni, według których ustala się uprawnionych do świadczeń,
- informację o ustanowionych lub planowanych do ustanowienia zabezpieczeniach wierzytelności wynikających z obligacji albo braku zabezpieczenia,
- miejsce i datę sporządzenia warunków emisji,
- podpisy osób upoważnionych do zaciągania zobowiązań w imieniu emitenta.
Warunki emisji obligacji mogą posiadać również dodatkowe postanowienia
Przedsiębiorca emitujący obligacje musi również określić tryb w jakim chce tego dokonać. W przypadku dużej emisji przewidzianej dla więcej niż 150 osób jest to przeprowadzone w trybie oferty publicznej. Wiąże się to z publikacją prospektu emisyjnego oraz umożliwia szeroką akcję promocyjną emisji przy użyciu mediów tradycyjnych i elektronicznych.
Drugim trybem emisji jest emisja prywatna. Ogranicza się ona do możliwości zapoznania z nią grupy nie większej niż 149 osób z tym, że oferta jest kierowana imiennie do każdej osoby z grupy. O ile w przypadku oferty publicznej emitent obowiązany jest opublikować prospekt emisyjny o tyle w przypadku emisji w trybie oferty prywatnej musi on przedłożyć potencjalnym inwestorom propozycje nabycia, której forma oraz treść jest określona ustawą. Brak któregokolwiek z tych elementów stanowić już będzie o naruszeniu ustawowych warunków emisji.
Z przykładowych warunków emisji obligacji korporacyjnych można jeszcze wymienić obowiązek istnienia obligacji w formie niematerialnej tj. jedynie pozycji rejestrowej w depozycie papierów wartościowych oraz postanowienia emitenta w sprawie powołania i ewentualnie sposobu funkcjonowania zgromadzenia obligatariuszy.
Emisja obligacji korporacyjnych sprzeczna z prawem – art. 87 Ustawy o obligacjach
Wiedząc zatem kto ustawowo może emitować obligacje korporacyjne oraz jakie warunki musi on spełnić aby emisja ta była zgodna z prawem pora przyjrzeć się powstaniu odpowiedzialności karnej na tym kto przeprowadzi ją w sposób niezgodny z prawem.
Art. 87 Ustawy o obligacjach w ust. 1 jednocześnie kryminalizuje dwa działania sprawcy. Z jednej strony wymienia przestępstwo emisji obligacji przez osobę do tego nieuprawnioną, z drugiej zaś przestępstwo dokonania emisji w sposób niezgodny z ustawowymi warunkami. Ustalenie spełniania przesłanek w pierwszym przypadku nie budzi wątpliwości, jasno bowiem zostało przez ustawodawcę wskazane, które podmioty są uprawnione do dokonania emisji. Przestępstwem będzie więc, nawet przy dochowaniu wszelkich innych wymogów ustawowych, emitowanie „obligacji” przez spółki osobowe ( z wyłączeniem spółki komandytowo – akcyjnej) czy przez przedsiębiorców działających w formie jednoosobowej działalności gospodarczej.
Druga część tego ustępu wymaga pewnego rozróżnienia. Nie należy bowiem w kontekście tego przepisu zamiennie traktować wyrażeń „ustawowe warunki emisji” i „warunki emisji”. Na jego gruncie przestępstwem jest tylko i wyłączenie emitowanie obligacji w sposób sprzeczny z ustawowymi warunkami. Odpowiedzialność karna powstanie na właściwym podmiocie jedynie w sytuacji gdy nie dochowa on któregoś z nich. Niedochowanie przez emitenta warunków emisji określonych przez niego w ramach samej emisji będzie natomiast rodziło odpowiedzialność na gruncie cywilnym, której obligatariusze mogą dochodzić na drodze sądowej.
Co również istotne w przeciwieństwie do np. przepisów określających przestępstwa przeciwko wierzycielom, które dla zrodzenia odpowiedzialności karnej wymagają powstania rzeczywistej szkody lub utraconej korzyści, w przypadku art. 87 Ustawy o obligacjach czyn ten ma charter formalny. Oznacza to, że przestępstwa dopuszcza się sprawca, którego działania nie muszą powodować rzeczywistych konsekwencji w postaci wystąpienia szkody po stronie obligatariuszy.
Natomiast w ustępie drugim ustawodawca reguluje przestępstwo polegające na tym samym działaniu z tą różnicą, że jego sprawcą nie jest sam przedsiębiorca emitujący dane obligacje, a osoba działająca w jego imieniu lub interesie. Przepis ten w lwiej części przypadków znajduje zastosowanie przy pociągnięciu do odpowiedzialności menadżerów działających w imieniu spółki – emitenta lub w sytuacji gdy emisję przeprowadza np. spółka cywilna; wtedy odpowiednio do jej wspólników.
Obligacje korporacyjne – kara za emisję sprzeczną z prawem
W przypadku dokonania emisji obligacji przez podmiot do tego nieuprawniony lub w sposób niezgodny z ustawowymi warunkami emisji obligacji ustawodawca przewidział karę do 5 milionów złotych grzywny i pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 5 lat.
W treści samego przepisu posłużono się spójnikiem „i” co powodowałoby wyłącznie stosowanie obu tych kar łączenie. Jednak doktryna, biorąc pod uwagę inne przepisy karne tej ustawy, wyraża pogląd, że kary te można stosować również rozdzielnie.