13 stycznia 2019 roku upłynął termin na dokonanie przez instytucje obowiązane obowiązkowej oceny ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu. Wprowadzony obowiązek dokonania samooceny ryzyka AML stanowi nowość w działaniach podejmowanych przez instytucje obowiązane w celu ograniczenia ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu.
Zgodnie z ustawą o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy, samoocena ryzyka uwzględnia czynniki dotyczące klientów, państw, obszarów geograficznych, produktów, usług, transakcji lub kanałów ich dostaw. Są to obligatoryjne elementy każdej samooceny.
Czynniki ryzyka dotyczące klientów powinny obejmować takie ich cechy jak narodowość, kraj zamieszkania, ale także branża w której prowadzą działalność, czy posiadanie statusu osoby zajmującej eksponowane stanowisko polityczne. Do analizy ryzyka klienta można również włączyć inne czynniki takie jak chociażby wiek klienta – te jednak powinny wynikać z dotychczasowych doświadczeń instytucji. Przykładowo, jeśli w instytucji najwięcej transakcji podejrzanych generują klienci w wieku 25-40 lat, to powinni oni zostać określeni w samoocenie jako bardziej ryzykowni.
Ocena ryzyka w odniesieniu do Państw i obszarów geograficznych dotyczy instytucji finansowej tylko wtedy, jeśli obsługuje klientów lub świadczy usługi zagraniczne. Szczególny przypadek będzie występował w sytuacji, gdy dany podmiot posiada oddziały lub spółki zależne zagranicą – wtenczas ocena ryzyka powinna uwzględniać lokalne uwarunkowania, ale także doświadczenia z działalności instytucji na danym rynku. Z kolei instytucje świadczące usługi przekazów pieniężnych lub ogólniej – transferu wartości majątkowych za granicę powinny dokonać oceny krajów z którymi transfer środków jest bardziej ryzykowny pod kątem AML.
Ryzyko produktu polega na określeniu jego podatności na pranie pieniędzy. Przykładowo można wskazać, że umowa ubezpieczenia na wypadek śmierci nie generuje ryzyka prania pieniędzy w przeciwieństwie do umowy ubezpieczenia z funduszem kapitałowym. Z kolei większe ryzyko będzie generowała usługa transferu bitcoinów pomiędzy portfelami od usługi wykonania przelewu bankowego.
Ocena ryzyka powinna również zawierać kanał za pośrednictwem którego pozyskiwany jest klient. W oparciu o uprzednie doświadczenia danej instytucji należy określić, czy klienci zawierający umowę na odległość lub elektronicznie generują wyższe ryzyko AML, od tych którzy zawierają umowy osobiście w placówce. Odnosząc się z kolei do kanałów dystrybucji należy zwrócić uwagę, czy większe ryzyko AML generują klienci pozyskani bezpośrednio przez instytucje, czy poprzez pośredników – agentów, dystrybutorów itp.
Dokonując samooceny ryzyka trzeba mieć na względzie, że jej wyniki powinny korespondować z procedurą przeciwdziałania praniu pieniędzy w instytucji obowiązanej. Nie powinno dochodzić do sytuacji, w której w samoocenie ryzyka określony rodzaj działalności opisany jest jako ryzykowny i jednocześnie w procedurze AML, dla tej samej działalności stosuje się – zamiast wzmożonych – standardowe środki bezpieczeństwa finansowego.