Umowa o zakazie prowadzenia przez pracownika działalności konkurencyjnej jest praktycznie stosowana w przypadku zatrudnienia pracowników na stanowiskach kierowniczych lub w przypadku dostępu pracownika do informacji mających szczególne znaczenie dla pracodawcy. Zazwyczaj wrażliwymi informacjami pracodawcy są te dotyczące jego klientów i kontrahentów, jak również umów zawieranych przez pracodawcę, a także informacje dotyczące sposobu jego funkcjonowania w szczególności łańcucha dostaw, technologii produkcji, czy nawet polityki sprzedażowej lub marketingowej.
Spis treści
Umowa o zakazie konkurencji w celu zabezpieczenia informacji
Z punktu widzenia pracodawcy kluczowym jest zabezpieczenie takich informacji przed ich wykorzystaniem przez podmioty prowdzące działalność konkurencyjną. Dość oczywistym jest, że niektórzy pracownicy muszą mieć dostęp do wrażliwych informacji – bez takiego dostępu wykonywanie przez nich pracy byłoby w wielu przypadkach utrudnione, a w niektórych wręcz niemożliwe. W celu zabezpieczenia swoich interesów pracodawcy zawierają więc z pracownikami umowy o zakazie konkurencji.
Na jaki okres jest zawierana?
Standardowo umowy o zakazie konkurencji zawierane są na okres zatrudnienia pracownika. Dobrze sporządzona umowa o zakazie konkurencji nie będzie więc pozwalała pracownikowi nie tylko na świadczenie pracy na rzecz podmiotu konkurencyjnego, ale także wykonywanie czynności na rzecz takiego podmiotu również w formie umowy zlecenia, umowy o dzieło albo świadczenia takiemu podmiotowi usług w formie działalności gospodarczej prowadzonej przez pracownika. Bardzo często spotyka się także postanowienia zabraniające pracownikowi obejmowanie akcji lub udziałów, a także występowania jako wspólnik w spółce osobowej, jeżeli jej działalność miałaby charakter konkurencyjny wobec działalności pracodawcy.
Umowa zabraniająca prowadzenia innej działalności zawodowej
W obrocie występują również umowy o zakazie konkurencji, które zabraniają pracownikowi prowadzenia w jakiejkolwiek formie innej działalności zawodowej, aniżeli zatrudnienie u pracodawcy. Tego rodzaju umowy – choć najbardziej restrykcyjne, dają pracodawcy najlepszą gwarancję, że pracownik nie będzie świadczył na rzecz podmiotu konkurencyjnego jakichkolwiek usług i tym samym nie udostępni posiadanej wiedzy podmiotom trzecim.
Korzyści wynikające z umowy o zakazie konkurencji
Największa korzyścią dla pracodawcy wynikającą z umowy o zakazie konkurencji, jest możliwość dochodzenia od pracownika zapłaty odszkodowania w momencie stwierdzenia prowadzenia przez niego działalności konkurencyjnej. Standardowo umowy o zakazie konkurencji zawierają obowiązek zapłaty na rzecz pracodawcy kary umownej w przypadku naruszenia umowy – kara ta jest niejednokrotnie bardzo wysoka w relacji do zarobków pracownika. Brak umowy o zakazie konkurencji nie pozbawia wszak pracodawcy możliwości dochodzenia od nielojalnego pracownika obowiązku naprawienia szkody – jednak w tej sytuacji trudnością dowodową może być wykazanie zarówno faktu jej powstania, jak również wysokości. Tym samym umowa o zakazie konkurencji jest dużo bardziej pragmatyczna – sam fakt świadczenia usług przez nielojalnego pracownika jest przesłanką uruchamiającą obowiązek zapłaty.
Ochrona istotnych interesów pracodawcy
Warto również pamiętać, że celem umowy o zakazie konkurencji jest ochrona autentycznych i obiektywnie istotnych interesów pracodawcy. Tym samym umowa musi służyć ochronie jego praw, nie zaś ich nadużywać. Stosowanie umów o zakazie konkurencji z bardzo wysokimi karami za naruszenie zakazu w przypadku pracowników zatrudnionych na niższych stanowiskach lub niemających dostępu do istotnych dla pracodawcy informacji, może skutkować uznaniem takiej umowy przez sąd za nieważną. Warto również pamiętać, że zarzut nadużywania prawa i zawieranie umów o zakazie konkurencji z pracownikiem, który w istocie rzeczy nie ma dostępu do takich informacji jest zarzutem przysługującym jedynie pracownikowi. Pracodawca jako silniejsza strona w relacji pracodawca-pracownik nie jest uprawniona do zawierania umów, a następnie twierdzenia, że tak naprawdę pracownik nie miał dostępu do żadnych informacji, wobec czego pracodawca odmawia wykonania umowy.
Umowa o zakazie konkurencji po ustaniu zatrudnienia
Często spotykaną praktyką jest obejmowanie zakazem konkurencji również okresu po ustaniu zatrudnienia. Okresy zakazu konkurencji są zróżnicowane i najczęściej zależą od istotności posiadanych przez danego pracownika informacji, a także okresu w jakim posiadane przez pracownika informacje pozostają aktualne. W przypadku takiej umowy pracodawca jest zobowiązany do zapłaty pracownikowi odszkodowania, którego wysokość nie może być niższa niż 25% wynagrodzenia pracownika przed ustaniem stosunku pracy. Wypłata wynagrodzenia może nastąpić zarówno jednorazowo jak również w określonych umową ratach.
Częstym postanowieniem umów o zakazie konkurencji jest uprawnienie pracodawcy polegające na możliwości wypowiedzenia umowy, bez takiego uprawnienia po stronie pracownika,. Warto pamiętać, że takie postanowienia są nieważne i pracownik po ustaniu zatrudnienia może dochodzić odszkodowania przed sądem pracy. Dopuszczalna natomiast jest możliwość rozwiązania umowy o zakazie konkurencji jeśli zarówno pracownik jak i pracodawca na to przystają.