Działalność gospodarcza wykonywana poprzez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością do poprawnego funkcjonowania wymaga dobrej współpracy między wspólnikami tejże spółki. W sytuacji gdy taka współpraca z pewnych przyczyn jest niemożliwa lub jej brak znacząco utrudnia funkcjonowanie spółki ustawodawca przewidział wyłączenie wspólnika spółki z o.o.
Spis treści
Wyłączenie wspólnika spółki z o.o.
Możliwość ta jest uregulowana w art. 266 kodeksu spółek handlowych, zgodnie z którym:
„§ 1. Z ważnych przyczyn dotyczących danego wspólnika sąd może orzec jego wyłączenie ze spółki na żądanie wszystkich pozostałych wspólników, jeżeli udziały wspólników żądających wyłączenia stanowią więcej niż połowę kapitału zakładowego.
§ 2. Umowa spółki może przyznać prawo wystąpienia z powództwem, o którym mowa w § 1, także mniejszej liczbie wspólników, jeżeli ich udziały stanowią więcej niż połowę kapitału zakładowego. W tym przypadku powinni być pozwani wszyscy pozostali wspólnicy.
§ 3. Udziały wspólnika wyłączonego muszą być przejęte przez wspólników lub osoby trzecie. Cenę przejęcia ustala sąd na podstawie rzeczywistej wartości w dniu doręczenia pozwu.”
Kiedy można żądać wyłączenia wspólnika?
By przywrócić poprawne funkcjonowanie spółki z o.o. poprzez wyłączenie jej wspólnika musi się to odbyć przy uwzględnieniu trzech istotnych warunków. Po pierwsze takiego wyłączenia można dokonać tylko na wspólniku mniejszościowym na żądanie wszystkich pozostałych wspólników. Wyjątkiem od tej zasady jest regulacja zawarta w §2 umożliwiająca, aby takie żądanie zostało wyrażone przez mniej niż wszystkich pozostałych wspólników jednak muszą oni posiadać ponad połowę kapitału zakładowego spółki z o.o.
Po drugie wyłączenia wspólnika spółki z o.o. w trybie art. 266 KSH może dokonać jedynie sąd. Dokonuje tego sąd rejonowy, w okręgu którego siedzibę ma spółka z o.o., w sytuacji gdy wartość przedmiotu sporu tj. wartość rynkowa udziałów wspólnika, którego wyłączenia żądają pozostali nie przekracza 75 tys. złotych. Jeżeli wartość ta jest wyższa właściwy jest sąd okręgowy.
Wreszcie wspólnik może zostać wyłączony ze spółki z o.o. tylko i wyłącznie z ważnych przyczyn go dotyczących. Ustawodawca nie kataloguje i nie definiuje jednoznacznie takich przyczyn i są one każdorazowo rozpatrywane na potrzeby danej sprawy. Natomiast doktryna i orzecznictwo rozdzielają takie przyczyny na zawinione i niezawinione. Do niezawinionych należeć będą te związane z przewlekłą chorobą/ stanem zdrowia wspólnika, który pod ich wpływem musi być trwale hospitalizowany lub nie może pełnić swoich obowiązków. Do tej grupy zaliczyć można również konieczność trwałego pobytu takiego wspólnika za granicą.
W poczet działań zawinionych przez wspólnika, którego wyłączenia się żąda zaliczyć można przede wszystkim podejmowanie działań konkurencyjnych wobec spółki, naruszenie zobowiązań wynikających z umowy spółki i innych umów cywilnoprawnych czy brak współdziałania przy podejmowaniu uchwał, czy decyzji ich niewymagających. Będą to też naruszanie zasad lojalności, nadużywanie prawa indywidualnej kontroli, czy działanie na szkodę spółki.
'Poza wymieniem niektórych istotnych przyczyn pozwalających na żądanie wyłączenia wspólnika ze spółki z o.o. orzecznictwo nakreśla ogólną zasadę, że za przyczynę określoną w art. 266 §1 KSH, należałoby uznać każdą okoliczność utrudniającą lub wręcz uniemożliwiającą działalność spółki w dotychczasowym składzie personalnym. Pytanie więc czy konflikt osobowy między wspólnikami mieści się w granicach takiej przyczyny?
Otóż brak możliwość funkcjonowania wspólników w ramach spółki w sposób bezkonfliktowy będący wynikiem ich osobistej, bezpośredniej relacji może zostać uznany przez sąd za taką przyczynę. Nie należy co prawda zrównywać interesu wspólnika czy też wspólników wnoszących żądanie z interesem samej spółki. Jednak funkcjonowanie spółki zakłada współdziałanie wspólników. Spór między wspólnikami, który jest trwały i uniemożliwia realizowanie działalności gospodarczej uderza bezpośrednio w dobro spółki, a przez to jest podstawą do żądania wyłączenia wspólnika mniejszościowego.
Należy jednak pamiętać, że wyłączenie wspólnika spółki z o.o. nie może być stosowane jako sposób na realizację własnych interesów majątkowych. Wniesienie takiego pozwu w rzeczywistym celu chociażby przejęcia udziałów lub stworzenia przestrzeni w spółce dla nowego wspólnika może stanowić naruszenie prawa procesowego.
Jak przebiega proces wyłączenia wspólnika?
Po powzięciu wiedzy o niezawinionych okoliczność dotyczących wspólnika lub pod wpływem tych zawinionych ustalony krąg wspólników składa pozew o wyłączenie wspólnika do właściwego miejscowo (adres siedziby spółki) i rzeczowo (rynkowa wartość udziałów wyłączanego wspólnika) sądu. Taki rodzaj powództwa podlega opłacie stałej 5 tys. złotych.
Po złożeniu pozwu strona powodowa zostanie poddana weryfikacji przez sąd, którym ma obowiązek poczynić ustalenia co do posiadanej przez nich legitymacji czynnej tj. ich zdolności do wszczęcia takiej sprawy. W tym celu sądowi nie wystarczy jedynie treść wpisu do KRS.
Przy składaniu pozwu lub na dalszym etapie strona powodowa ma możliwość złożenia dodatkowo wniosku o zabezpieczenie pozwu, którym jest zawieszenie wspólnika w wykonywaniu praw udziałowych. Obowiązują tu zasady ogólne udzielenia zabezpieczenia tj. należy uprawdopodobnić interes prawny oraz samo roszczenie dodatkowo wykazując ważny powód. W postanowieniu o udzieleniu zabezpieczenia, którego sąd nie musi wydawać, może orzec całościowe lub częściowe zawieszenie wykonywania praw udziałowych wspólnika. Jednak tylko ich; z pominięciem uprawnień osobistych (art. 268 KSH).
Po doręczeniu pozwu, w trakcie samego procesu sąd z urzędu wyceni samą spółkę oraz występujące w spółce prawa udziałowe w oparciu o ich rzeczywistą wartość rynkową na dzień doręczenia pozwu.
W sytuacji gdy sąd orzeknie o niewyłączeniu wspólnika ze spółki, po uprawomocnieniu się orzeczenia, wcześniej ewentualnie wydane zabezpieczenie upada.
Gdy uprawomocni się orzeczenie o wyłączeniu wspólnika ze spółki, odmiennie niż w przypadku umorzenia, udziały wspólnika mniejszościowego muszą zostać od niego wykupione czy to przez resztę wspólników spółki czy przez osoby trzecie. Cenę ich przejęcia wyznacza sąd w oparciu o wcześniej poczynioną wycenę, powiększoną o odsetki naliczane od dnia doręczenia pozwu. Sąd wyznacza również termin, w którym od dnia uprawomocnienia się wyłączenia wspólnika należy zapłacić mu cenę przejmowanych udziałów lub z uwagi na bark takiej możliwości złożyć ją do depozytu sądowego.
W wyznaczonym przez sąd terminie przejmujący udziały muszą złożyć pisemne, opatrzone notarialnie poświadczonym podpisem, oświadczenie woli o przejęciu udziałów oraz uiścić wyłączonemu wspólnikowi cenę przejęcia. Dopiero po dokonaniu tych wszystkich czynności wspólnik jest uznany za wyłączonego ze spółki od dnia doręczenia mu pozwu. Jednak czynności w spółce, w których brał po doręczeniu pozwu nie tracą z tego względu ważności.(art. 269 KSH)
Szczególnie natomiast należy uważać na dotrzymanie terminu wyznaczonego przez sąd. Uchybienie mu bowiem rodzi konsekwencje w postaci bezskuteczności orzeczenia o wyłączeniu i zachowaniu przez wspólnika swojego statusu (art. 267 §1 KSH). Dodatkowo przysługuje mu wtedy prawo wytoczenia powództwa o naprawienie szkody. (art. 267 §2 KSH)
Zobacz również
- Jak założyć spółkę z o.o. krok po kroku
- Masa upadłości, czyli co zostanie dłużnikowi po ogłoszeniu upadłości
- Pożyczanie na rozwój cudzego biznesu – wywiad
- Spółki komandytowe zmieniają formę prawną
- Spółka jawna. Jakie ma zalety, a jakie wady?
- Odpowiedzialność członka zarządu za długi Spółki z o.o. (art. 299 KSH)