Kategoria: Prawo karne gospodarcze

---

Czym jest prawo karne gospodarcze?

Prawo karne gospodarcze jest zbiorem regulacji, które mają za zadanie chronić zarówno uczestników życia gospodarczego, jak i szerzej – ustrojowo, sam obrót gospodarczy. Przestępczość gospodarcza jest na tyle wyspecjalizowanym obszarem prawa karnego, że wymaga ona od ustawodawcy innego podejścia niż do reszty przestępstw co stanowi o prawie karnym gospodarczym jako o wyspecjalizowanym obszarze prawa.

Źródła oraz podział Prawa Karnego Gospodarczego

Podobnie jak w przypadku prawa karnego, prawo karne gospodarcze posiada wiele źródeł. Jednak w jego przypadku również obowiązuje konstytucyjna zasada wyłączności ustawy co oznacza, że wszelkie normy prawa karnego gospodarczego wynikają z aktów normatywnych nie niższych niż ustawa.

Źródłami prawa karnego gospodarczego są przepisy zarówno Kodeksu Karnego, określone w jego poszczególnych działach jak: przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu (art. 296-309 KK), przestępstwa przeciwko obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi (art. 310-316 KK), przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową (art. 218-221 KK) oraz przestępstwa przeciwko środowisku (art. 181-188 KK). Jednak przestępstwa dotyczące obrotu gospodarczego są wielokrotnie wskazane w innych aniżeli Kodeks Karny Ustawach – przykładowo można tu wskazać Prawo Bankowe, Ustawę o obrocie instrumentami finansowymi, czy Ustawę o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Normy prawa karnego gospodarczego spotkamy również w Kodeksie Wykroczeń na przykład jako wykroczenia przeciwko interesom konsumentów (art. 132-139 KW).

Innymi kryteriami podziału prawa karnego gospodarczego są te wynikające z metodologii podziału prawa karnego. Tak samo jak w przypadku tego drugiego prawo karne gospodarcze dzieli się na część ogólną określająca zasady odpowiedzialności karnej oraz sposoby wymierzania kary oraz część szczególną wyznaczającą przedmiot i zakres kryminalizacji.

Regulacje prawa karnego gospodarczego

Wraz z powstawaniem kolejnych mechanizmów, produktów oraz rozwojem technologii wykorzystywanej do prowadzenia działalności gospodarczej, ustawodawstwo w zakresie kryminalizacji czynów dokonywanych na tej płaszczyźnie musiało równolegle ewoluować.

Trudno jest sobie jednak wyobrazić Kodeks Karny oraz inne kodeksowe źródła prawa karnego gospodarczego obejmujące w swoich normach wszystkie te aspekty. Oczywiście zasada wyłączności ustawy wymaga, aby zakres przedmiotowy przestępstw i wykroczeń oraz przewidziane za ich popełnienie kary wynikały z kodeksów, jednak Konstytucja dopuszcza takie rozwiązanie aby pewne elementy tych norm kodeksowych dotyczące tak skomplikowanej dziedziny jak wciąż ewoluujący obrót gospodarczy były doprecyzowane w rozporządzeniach wydawanych przez odpowiednie organy państwa. Stąd też wynika blankietowy charakter wielu przepisów prawa karnego gospodarczego.

Innym zagadnieniem natomiast jest problem przypisania dokonania czynu zabronionego osobie działającej w imieniu lub na rzecz innego podmiotu Niejednokrotnie przy prowadzeniu działalności gospodarczej w imieniu przedsiębiorcy występuję jego przedstawiciel co w przypadku przestępstwa lub wykroczenia stanowi o swego rodzaju współdziałaniu w ich sprawstwie. W efekcie takiego schematu problematyczne może być przypisanie winy podmiotom kolektywnym. Dlatego też ustawodawca zdecydował się wprowadzić tak zwaną klauzulę odpowiedzialności zastępczej.
Jej zastosowanie polega na określonym sposobie typizacji czynów zabronionych. To właśnie dzięki tak wypracowanemu rozwiązaniu pojawia się dodatkowy typ przestępstwa indywidualnego określającego odpowiedzialność karną osoby działającej w interesie lub imieniu przedsiębiorcy.

W przypadku prawa karnego gospodarczego kodeksowego klauzula odpowiedzialności zastępczej została zawarta w art. 308 KK i odnosi się wyłącznie do przepisów związanych z przestępstwami przeciwko obrotowi gospodarczemu oraz przeciwko interesom majątkowym w obrocie cywilnoprawnym. Ujęta w art. 18 części ogólnej Kodeksu Karnego zasada odpowiedzialności karnej za przestępne współdziałanie przewiduje ją jedynie w wypadku gdy działanie drugiej osoby polegało na działaniu współsprawczym, kierowniczym lub polecającym. Biorąc pod uwagę charakter czynności wykonywanych w imieniu lub na rzecz innego podmiotu w obrocie gospodarczym, tak zdefiniowana odpowiedzialność karna za współdziałanie wyłączałaby możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności osób będących przedstawicielami przedsiębiorców.
Prawo karne gospodarcze pozakodeksowe ukazuje natomiast odmienną naturę klauzuli odpowiedzialności zastępczej. Nie występuje tu jedyna i spójna definicja takiej klauzuli natomiast w zależności od źródła prawa karnego gospodarczego ustawodawca kreuje klauzulę odpowiedzialności zastępczej kreująca indywidualną odmianę przestępstwa typu powszechnego oraz klauzula odpowiedzialności zastępczej kreująca indywidualną odmianę przestępstwa typu indywidualnego.

Specyfika spraw karnych gospodarczych

Problemy jakie dotykają przedsiębiorcę w sytuacji postawienia zarzutów karnych to niewątpliwie kryzys reputacyjny i związane z nim problemy w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa zarówno w relacjach z pracownikami, kontrahentami jak również z klientami.

Również samo postępowanie w sprawach karnych gospodarczych ma swoją specyfikę. Większe znaczenie, aniżeli w przestępstwach powszechnych mają dowody z dokumentów. Niejednokrotnie badane są przepływy finansowe, zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych. Nie bez znaczenia są również zeznania świadków, które pozwalają na ustalenie w jakim kontekście zostały zawarte umowy i wystąpiły zdarzenia gospodarcze. O ile bowiem sam fakt wystąpienia zdarzenia gospodarczego można ustalić wyłącznie z dokumentów, to już ustalenie przyczyn dla których to zdarzenie wystąpiło będzie wymagało przeprowadzenia dowodów osobowych.

Stosowanie aresztu w sprawach karnych gospodarczych

Na przestrzeni ostatnich lat prokuratury coraz częściej wnioskują o stosowanie tymczasowego aresztowania jako środka zapobiegawczego w sprawach karnych gospodarczych. Ten najdalej idący środek zapobiegawczy może być jednak stosowany tylko w ściśle określonych przypadkach, gdy istnieje realne ryzyko utrudniania postepowania przygotowawczego, albo podejrzanemu grozi wysoka kara pozbawienia wolności. O ile jeszcze kilka lat temu w sprawach gospodarczych rzadko zapadały wyroki bezwzględnego pozbawienia wolności, to aktualne orzecznictwo jest coraz bardziej surowe. Fakt ten ma przełożenie na częstotliwość stosowania aresztu tymczasowego jako środka zapobiegawczego w sprawach karnych gospodarczych.

Kancelaria wyspecjalizowana w sprawach karnych gospodarczych

W przypadku postawienia zarzutów związanych z obrotem gospodarczym, warto wybrać prawnika lub kancelarię wyspecjalizowaną w tym obszarze prawa. Znajomość zasad obrotu gospodarczego oraz biegłość w sprawach karnych gospodarczych daje pewność obrania najbardziej optymalnej i efektywnej linii obrony.