Umowa franczyzy od dobrych kilku lat cieszy się coraz większą popularnością. Pierwotnie kojarzona była z prowadzeniem restauracji McDonald’s, albo innego biznesu rodem zza oceanu. Dzisiaj na udzielanie franczyzy decydują się nawet mali przedsiębiorcy, którzy po odniesieniu sukcesu na lokalnym rynku, chcą umożliwić prowadzenie biznesu według ich konceptu innym firmom. Umowa franczyzy z jednej strony daje franczyzodawcy możliwość rozwoju własnej marki i zyskania dodatkowych źródeł przychodów, z drugiej zaś – franczyzobiorcy sprawdzony model biznesowy oraz wsparcie w prowadzeniu firmy. Jak działa franczyza i na czym polega?
Spis treści
Jak działa franczyza?
Franczyza to najprościej rzecz ujmując prowadzenie biznesu pod marką i według pomysłu innego przedsiębiorcy (franczyzodawcy). Decydując się na taką formę prowadzenia firmy, warto pamiętać, że realizując cudzą koncepcję biznesu będziemy mieli ograniczony wpływ na sposób funkcjonowania własnej firmy. Wynika to z tego, że franczyzodawca będzie wymagał spełnienia określonych przez siebie standardów sieci eliminując tym samym indywidualne pomysły franczyzobiorcy.
Kluczowym elementem franczyzy, jest prowadzenie biznesu przez franczyzobiorcę na własne ryzyko. Żaden franczyzodawca nie zagwarantuje rentowności przedsięwzięcia, ani jego dochodowości. Franczyzobiorca musi się więc liczyć z tym, że w przypadku niepowodzenia przedsięwzięcia będzie musiał do biznesu dołożyć, przy jednoczesnym ograniczonych możliwościach wyjścia i realizowania zmian w modelu biznesowym.
Podejmując decyzję o prowadzeniu biznesu w formie franczyzy, warto najpierw poznać markę z perspektywy jej klienta, a także poobserwować funkcjonowanie już działających placówek – pozwoli to oszacować ilość potencjalnych klientów, a czasami także „wysokość paragonu”. Zdobyte w ten sposób informacje mogą być pomocne zarówno podczas podejmowania decyzji o rozpoczęciu rozmów z franczyzodawcą, ale także w trakcie przyszłych negocjacji.
Rozpoczynając rozmowy o franczyzie dobrym zwyczajem jest zawarcie umowy o zachowanie poufności. Zawarcie takiej umowy leży w interesie franczyzodawcy, który w trakcie rozmów przekaże przynajmniej część posiadanego know-how franczyzobiorcy, który ostatecznie wcale nie musi podpisać umowy. Z drugiej strony zawarcie takiej umowy da przyszłemu franczyzobiorcy możliwość poznania większej ilości szczegółów związanych z funkcjonowaniem biznesu.
Jak działa franczyza – na co zwracać uwagę zawierając umowę?
Umowa franczyzy liczy od kilkunastu nawet do kilkuset stron wraz z załącznikami. Załącznikami często są tzw. „podręczniki operacyjne”, które zawierają procedury postepowania i instrukcje prowadzenia biznesu. Warto również pamiętać, że o ile umowy franczyzy z lokalnymi franczyzodawcami są – w większym lub mniejszym zakresie – negocjowalne, to już umowy zawierane z dużymi, międzynarodowymi firmami nie podlegają żadnym negocjacjom.
Konieczność prowadzenie działalności gospodarczej
Bardzo częstym wymogiem stawianym przez dużych franczyzodawców jest, aby franczyzobiorca prowadził swój biznes w ramach działalności gospodarczej. Oficjalnie tłumaczone jest to chęcią
uzyskania przez franczyzodawcę pewności, że druga strona będzie prowadzić biznes z osobistym zaangażowaniem. Faktycznie zaś, celem takich postanowień jest łatwość w egzekwowaniu zawartych w umowie franczyzy zakazów o zbywalności praw z umowy franczyzy oraz zakazu konkurencji. Zakaz konkurencji jest standardowym postanowieniem każdej umowy franczyzy. W najprostszej jego postaci polega on na zakazie prowadzenia działalności gospodarczej w tym samym segmencie rynku. Można jednak spotkać dużo dalej idące wymogi dotyczące lojalności.
Franczyza jako jedyna forma zarobkowa
Niektórzy franczyzodawcy wymagają, aby franczyza była jedyną formą zarobkowania, wprowadzając zakaz prowadzenia jakiejkolwiek innej działalności gospodarczej lub zarobkowej. Często spotykanym przykładem jest także rozszerzenie zakazu konkurencji na członków rodziny franczyzobiorcy. Standardowym jest z kolei postanowienie, że zakaz konkurencji obejmuje nie tylko okres, w którym umowa franczyzy jest wykonywana, ale także w okresie po jej rozwiązaniu. Okres ten zgodnie z polskim prawem nie może być jednak dłuższy niż 5 lat.
Elementy marketingowe
Istotnym elementem umowy franczyzy są zasady wykorzystywania znaków towarowych franczyzodawcy, a także możliwości prowadzenia reklamy, czy sprzedaży on-line przez franczyzobiorcę. W zależności od sieci i przedmiotu działalności franczyzy, spotyka się umowy, w których dopuszczalne jest prowadzenie lokalnych akcji reklamowych lub marketingowych – zazwyczaj po uzyskaniu akceptacji franczyzodawcy – oraz takie, w których nie ma miejsca na lokalną inicjatywę franczyzobiorcy, a cała reklama i marketing znajduje się w wyłącznych kompetencjach franczyzodawcy.
Wyłączność prowadzenia franczyzy na danym terenie
Kluczowym z punktu widzenia franczyzobiorcy są postanowienia umowne dające mu wyłączność prowadzenia franczyzy na określonym terenie. Dzięki temu franczyzobiorca otrzymuje pewność, że po podpisaniu umowy, franczyzodawca w bliskim sąsiedztwie nie udzieli licencji innemu przedsiębiorcy, co w efekcie doprowadziłoby do zmniejszenia obrotów, a w skrajnym przypadku do konieczności zamknięcia punktu.
Nadzór franczyzodawcy
Umowa franczyzy zawiera standardowo postanowienia służące nadzorowaniu przez franczyzodawcę sposobu prowadzenia biznesu. Zazwyczaj będzie to uprawnienie do przeprowadzania kontroli – w tym również kontroli typu mystery shopper, polegającej na tym, że franczyzodawca zleca osobie trzeciej podanie się za klienta, skorzystania z usług świadczonych przez franczyzobiorcę, a następnie sporządzenia raportu z takiej wizyty ukierunkowanego na zachowanie standardów sieci. Rezultaty takich kontroli niejednokrotnie mają przełożenie na poziom opłat względem franczyzodawcy, a także przyczynkiem do naliczenia kar umownych.
Równie ważnym elementem umowy franczyzy jak sposób prowadzenia biznesu, jest sposób, możliwość i konsekwencje zakończenia współpracy. W praktyce można bowiem spotkać takie umowy franczyzy, których przedterminowe wypowiedzenie lub niewykonywanie wiąże się z poważnymi konsekwencjami finansowymi. W takiej sytuacji franczyzobiorca może być postawiony przed dylematem, czy dalej prowadzić biznes, który w praktyce okazał się nierentowny, czy zapłacić franczyzodawcy karę z tytułu przedterminowego zakończenia współpracy.
Jak działa franczyza – podsumowanie
Ponieważ umowa franczyzy, nakłada na franczyzobiorcę wieloletnie i wysokie zobowiązania finansowe, to przed jej zawarciem warto się skonsultować z analitykiem biznesowym, aby ten niezależnie zweryfikował rentowność i szanse powodzenia biznesu, a także z profesjonalnym prawnikiem, który wskaże konsekwencje związane z zawarciem umowy.