Działanie spółek kapitałowych zgodnie z polskim prawem odbywa się poprzez ich organy tj. zarząd, radę nadzorczą lub komisję rewizyjną. Ocenę tych działań przeprowadzają natomiast wspólnicy (udziałowcy lub akcjonariusze) danej spółki na zwyczajnym zgromadzeniu wspólników organizowanym nie później niż w sześć miesięcy po zakończeniu się roku obrotowego spółki. Wspólnicy dokonują takiej oceny poprzez udzielenie lub nieudzielenie absolutorium poszczególnym członkom organu spółki. Zobacz czym jest absolutorium członków organów spółki kapitałowej i jakie są skutki jego udzielenia.
Spis treści
Czym jest i komu udziela się absolutorium?
Polskie prawo gospodarcze w żadnym ze swoich fragmentów nie tworzy definicji legalnej absolutorium. Niemniej jednak doktryna oraz orzecznictwo są w tej kwestii wyjątkowo zgodne przyjmując, że celem absolutorium jest wewnętrzne rozliczenie z członkami organów spółki. Absolutorium udziela się jako akceptację ze strony wspólników zarówno sposobu jaki i efektów wykonywania obowiązków wynikających z zasiadania przez członka w jednym z organów spółki.
Wspólnicy udzielają absolutorium osobno, indywidualnie każdemu z członków danego organu. Oznacza to, że nie ma przewidzianej procedury aby absolutorium objąć cały zarząd spółki lub cała jej radę nadzorczą. Nadmienić również należy, że udzielanie absolutorium dotyczy wszystkich członków organów spółki w danym roku obrotowym tj. również tych, których mandat (niezależnie od przyczyny) wygasł jeszcze przed zwyczajnym zgromadzeniem wspólników, na którym absolutorium ma być udzielane.
Absolutorium członków organów spółki kapitałowej – jak się je udziela?
Absolutorium udziela się przez zwyczajne zgromadzenie wspólników w drodze uchwały. Odnosi się indywidualnie do każdego członka konkretnego organu spółki zatem teoretycznie wobec każdego z członków powinno przyjąć się osobną uchwałę. Jednak w praktyce często wspólnicy podejmują jedną uchwałę, wymieniając tylko w niej osobno członków wraz z informacją o udzieleniu absolutorium. W takiej jednak sytuacji głosowanie odbywa się osobno w sprawie każdego z członków. Efektem jest tylko to, że powstaje jeden dokument.
Niezależnie od ilości uchwał w jakiej członkom organów spółki udzielono absolutorium każda z nich musi być poprzedzona tajnym głosowaniem wspólników. To jaka ilość głosów stanowi o wyniku zależy w tym wypadku od umowy spółki chociaż w podstawowym wariancie jest to bezwzględna większość głosów.
W sytuacji zaś gdy funkcję członka jednego z organów spółki pełni zarazem jej wspólnik w takiej sytuacji jest on wyłączony z możliwości oddania głosu w głosowaniu poświęconemu ocenie sprawowania przez niego mandatu. Nie może w nim również głosować jako pełnomocnik innego wspólnika.
Konsekwencje udzielenia absolutorium członkowi organu spółki kapitałowej.
Biorąc pod uwagę charakter aktu absolutoryjnego czyli rozliczenia przed zgromadzeniem wspólników wewnętrznych zależności i zobowiązań członków zarządu wobec spółki dość oczywiste wydają się być idące za przyjęciem takich uchwał konsekwencje.
Zgromadzenie wspólników ocenia pracę członków organów spółki na podstawie dostarczonej dokumentacji i powziętej wiedzy o konkretnych faktach związanych z rozliczanym rokiem obrotowym. Dlatego przyjęło się uważać, że udzielenie absolutorium zwalnia członka organu spółki z odpowiedzialności wobec niej. Jak stwierdził Sąd Najwyższy udzielenie absolutorium wiąże się z wyłączeniem dochodzenia przez spółkę względem członka jej organu roszczeń odszkodowawczych w zakresie w jakim go udzielono. Wyjątek Sąd Najwyższy stawia w sytuacji gdy udzielenie absolutorium odbyło się na podstawie niepełnych lub nieprawdziwych informacji. Jednak zwolnienie z odpowiedzialności wobec spółki przy udzieleniu członkowi jej organu absolutorium nie należy rozumieć tożsamo jako zwolnienie go z odpowiedzialności cywilnej.
Jednocześnie w doktrynie wciąż obecny jest pogląd mniejszościowy, którego orędownicy odmawiają udzieleniu absolutorium przymiotu zwalniającego z odpowiedzialności członka organu wobec spółki zwracając uwagę na fakt, iż mogłoby to kierować działania członków organów spółki w kierunku interesu większościowych wspólników, a nie interesu samej spółki.
Gdy wspólnicy uzyskają wiedzę, że wcześniej udzielone absolutorium było uchwalone na podstawie faktów lub dokumentów nierzetelnych, niepełnych lub niezgodnych z prawdą wtedy osobną uchwałą podjętą na zwyczajnym zgromadzeniu wspólników zmieniają ten stan rzeczy podejmując osobna uchwałę o nieudzieleniu członkowi organu spółki absolutorium.
Wyjątki od zwolnienia z odpowiedzialności członka organu spółki wobec niej.
Istnieją jednak przypadki, w których mimo udzielonego przez zgromadzenie wspólników absolutorium odpowiedzialność członka organu spółki nie zostanie wyłączona. Nie ma ona bowiem charakteru bezwzględnego. W poczet takich sytuacji wlicza się:
- Zawyżanie wartości wkładu niepieniężnego przez członka zarządu (przeszacowanie aportu),
- Dokonanie przez członka zarządu na poczet wspólnika spółki wypłaty, której dokonano w sprzeczności z postanowieniami umowy spółki lub przepisów prawa,
- Ogłoszenie upadłości spółki (członkowie zarządu zobowiązania do naprawienia szkody nie mają możliwości powołania się na udzielone im absolutorium),
- Żądanie na drodze sądowej przez wspólnika spółki (na podstawie art. 295 i 296 KSH) odszkodowania dla niej do członków zarządu, którzy wyrządzili jej szkodę.
Szukając podsumowania dla konsekwencji udzielenia absolutorium członkom organów spółki kapitałowej należałoby stwierdzić, że ich odpowiedzialność wobec spółki nie powstanie w sytuacji gdy przekazane wspólnikom dokument oraz przebieg czy obraz pewnych faktów i procesów związanych z działaniem spółki będzie przejrzysty, możliwie pełny i rzetelny i przede wszystkim zgodny z prawdą. Inaczej uniemożliwiają wspólnikom zgodną z rzeczywistością ocenę działania członków organów spółki w rozliczanym roku obrotowym tym samym sprowadzając na siebie odpowiedzialność wobec spółki.