Odpowiedzialność karna lekarza związana z wystąpieniem błędu medycznego jest w rozumieniu przepisów prawa karnego klasyfikowana jako przestępstwo przeciwko zdrowiu i życiu. W zależności od okoliczności faktycznych występujących w danej sprawie, lekarz może usłyszeć zarzut nieumyślnego spowodowania śmierci, spowodowania uszczerbku na zdrowiu (odpowiednio ciężkiego tzn. takiego w wyniku, którego doszło do trwałego kalectwa, zeszpecenia, utraty mowy, wzroku lub słuchu itp. lub innego tzn. takiego w którym doszło do rozstroju zdrowia, jednak stan ten nie zagrażał życiu i nie miał innych cech ciężkiego uszczerbku na zdrowiu) lub zarzut nieudzielenia pomocy. Jaka jest odpowiedzialność lekarza za błąd medyczny?
Spis treści
Odpowiedzialność lekarza za błąd medyczny – kiedy dochodzi do odpowiedzialności lekarza?
Aby doszło do odpowiedzialności karnej lekarza, konieczne jest wykazanie trzech elementów, a mianowicie: błędu medycznego, zawinionego działania lekarza oraz związku przyczynowego pomiędzy błędem a skutkiem w postaci śmierci pacjenta lub powstaniem u niego uszczerbku na zdrowiu.
Błąd medyczny – rodzaje
Błąd medyczny w prawie karnym definiuje się jako naruszenie reguł ostrożności w postępowaniu medycznym, stanowiące o bezprawności czynu. Poprzez naruszenie reguł należy rozumieć takie działanie, które jest sprzeczne z nauką i praktyką medyczną, w szczególności niezgodne z obowiązującymi procedurami i standardami medycznymi. Warto także zaznaczyć, że standardy te są uzależnione zarówno od placówki medycznej, jak również od samego lekarza. Albowiem innego doświadczenia i praktyki wymaga się od profesora medycyny, a innego od lekarza rezydenta. Podobnie nie można oczekiwać takiego samego standardu leczenia w najbardziej prestiżowych klinikach w kraju, co w szpitalach gminnych czy powiatowych. O ile w tych drugich miernikiem będą powszechnie obowiązujące standardy, o tyle w tych pierwszych oczekiwane będą standardy wynikające z najnowocześniejszych metod leczenia i najwyższej – światowej wiedzy medycznej.
Błąd medyczny sprowadza się do czterech możliwych kategorii, a mianowicie błędu diagnostycznego, błędu terapeutycznego, błędu technicznego albo błędu organizacyjnego.
Błąd diagnostyczny
Błąd diagnostyczny polega albo na nierozpoznaniu choroby pacjenta i uznaniu, że pacjent jest zdrowy, albo na błędnym rozpoznaniu jednostki chorobowej. Błąd taki będzie karalny wtedy, gdy w świetle aktualnej wiedzy medycznej, oraz działając zgodnie z procedurami właściwymi dla danej jednostki medycznej, lekarz powinien był prawidłowo rozpoznać chorobę, co jednak nie nastąpiło.
Błąd terapeutyczny
Błąd terapeutyczny polega z kolei na zastosowaniu błędnej terapii do właściwie rozpoznanej jednostki chorobowej. Błąd ten może polegać zarówno na nieprawidłowym działaniu, albo na niepodjęciu działania (zaniechaniu). W praktyce jako błąd w terapii kwalifikuje się także błąd polegający na podaniu pacjentowi nieodpowiednich leków, jednak tylko wtedy, gdy wynika to z błędnych zaleceń lekarza, nie zaś z błędu personelu medycznego.
Błąd techniczny
Z kolei błąd techniczny polega na niewłaściwym wykonaniu prawidłowo zdiagnozowanej choroby i właściwie dobranych procedur medycznych. W praktyce najczęstsza jego formą są nieprawidłowo wykonane zabiegi, albo niewłaściwie podane leki – np. w skutek pomyłki personelu medycznego.
Błąd organizacyjny
Ostatnim rodzajem błędu jest błąd organizacyjny. Jego istota polega na niewłaściwej organizacji pracy jednostki służby zdrowia, której dysfunkcjonalność doprowadziła do szkody pacjenta. Istota tego błędu sprowadza się do wadliwego zaprojektowania sposobu wykonania poszczególnych procedur medycznych, albo nawet szerzej zasad funkcjonowania jednostki służby zdrowia.
Odpowiedzialność lekarza za błąd medyczny i jego zawinione działanie
Jednak sam fakt wstąpienia błędu medycznego, nie oznacza automatycznie odpowiedzialności karnej lekarza. Do jej powstania konieczne są jeszcze czynniki winy oraz związku przyczynowego. Jeśli chodzi o winę to wystąpi ona tylko wtedy gdy lekarz dopuścił się niedbalstwa – tzn. nie wykonywał należycie obowiązków służbowych, albo nie zastosował metod leczenia, które – mając na względzie jego wiedzę oraz zajmowane stanowisko – powinien był znać (niekompetencja).
Niezbędny jest również związek przyczynowy
Ostatnią przesłanką konieczną do wystąpienia odpowiedzialności karnej jest związek przyczynowy. Musi bowiem istnieć bezpośrednia zależność pomiędzy zawinionym błędem w leczeniu, a skutkiem w postaci śmierci pacjenta lub wystąpieniem u niego uszczerbku na zdrowiu. Związek ten polega na tym, że gdyby błędu nie popełniono, pacjent by żył, albo nie doszłoby do pogorszenia jego stanu zdrowia.
Odpowiedzialność lekarza za błąd medyczny – podsumowanie
Należy pamiętać, że w razie procesu sądowego, nieodzownym jego elementem będzie udowodnienie wystąpienia wszystkich trzech opisanych przesłanek odpowiedzialności za błąd medyczny, a brak lub istotna wątpliwość do choćby jednej z nich powinna skutkować uniewinnieniem.